Ads 468x60px

سازمان شورای اتحاد ملی کرمانشاه ایلام و لرستان

۱۳۹۰ آذر ۷, دوشنبه

ده‌بێ کوردیش"ئەنجومەنی باڵای سەركردایەتی نەتەوەیی"هه‌بێ؟!



ده‌بێ کوردیش"ئەنجومەنی باڵای سەركردایەتی نەتەوەیی"هه‌بێ؟!
ئەم  ئەنجوومەنە لە ئاستی باڵای سەركردایەتی نەتەوەیی كورد دا ، پێویستە هەموو لایەنە سیاسی و دیپلو ماتی و فیكری و ئابووری و كۆمەڵایەتی و كلتوری و فەرهەنگی و جوگرافیەكان لە خۆ بگرێت .بۆ سەرخستی ئەم بیرۆكەیە كە نەتەوەی كوردیش وەك هەرنەتەوەیەكی تری ئەم جیهانە خاوەن دەوڵەت و سەروەری نەتەوەیی بێت پێویستە :

 


1- لە  ئاستی سیاسیدا : بەپێَی هەلو مەرجی سیاسی و لە دنیای ئەمڕۆدا ،بۆ دروستكردنی دەوڵەتی كوردی پێویستە سود لە ئەزموونی گەلانی جیهان وەربگرین ، بەنموونە ئەزموونی سەركەوتوی وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا ، كە پێك هاتوە لە 52 وڵاتی سەربەخۆ لە دەوڵەتێكی فیدراڵدا ،و كۆنگرێس ئەم دەوڵەتە فیدراڵە بەڕێ دەبات ،یەكێتی ئەوروپا : كۆمەڵێك وڵاتی سەربەخۆو سەركەوتون كە قورسایی خۆیان هەیە لە ئاست هەموو بڕیارە سیاسیە جیهانیەكانداو كاریگەریشیان لە  سەرناوەندەكانی بڕیاری جیهانی هەیە .كۆمكاری عەرەبی ،یەكێتی یەكی ئارەزوو مەندانەی نێوان وڵاتانی عەرەبە و 22 دەوڵەتی سەربەخۆی عەرەبی بەشدارن تیایداو ئەندازەیەكیش لە سەر ئاستی جیهانی خاوەنی بڕیان لە هەلو مەرجە سیاسیەجیهانیەكاندا .هەڵەبەت ئەم ئەزموونانە لە ناوچەكەو لە سەر ئاستی جیهانی ،سەركەوتوبووە دەشی نەتەوەی كوردیش وەك ئەزموونێكی سەر كەوتو بەكاری بهێنێت و سودی لێببینێ‌،هاوكات وەڵامێكی دروست و تەواویشە بۆ بەرپەرچ دانەوەی هەروڵات و لایەنێكی دژ بەرانبەر بە دۆرزی ڕەوای كورد،لە بەر ئەوەی زۆرینەی وڵاتانی  جیهان لە نێویاندا وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكاكە ئەمرۆ سەركردایەتی سیاسەتی جیهان دەكات ، ناتوانن ناكۆك بن لە گەڵ ئەم ئەزموونەدا بە هەموو مافێكی نەتوەیی و یاسایی حەقی مەشروعی نەتەوەی كوردیشە كە لە كوردستانی پارچەكراوو داگیركراودا ،بۆ ڕزگاری و سەربەخۆیی ،دەوڵەتێكی فیدراڵ لە شێوەی چوار هەرێمی سەربەخۆدا پێك بهێنرێت ، بۆ نموونە ( ئەنجوومەنی یەكێتی نەتەوەیی كورد )


أ‌-    هەرێمی سەربەخۆی  ڕۆژهەڵات


ب‌-   هەرێمی سەر بەخۆی باشور


ت‌-   هەرێمی سەربەخۆی باكور


پ‌-  هەرێمی سەربەخۆی خۆرئاوا


ئەم جوار هەرێمە دەبێ لە سایەی دەوڵەتێكی سەربەخۆی كوردستانیدا بێت ،واتە ئەنجوومەنێكی سەركردایەتی كە پێك هاتبێت لە نوێنەری هەر چوار پارچەی كوردستان و ئەو ئەنجوومەنەش (وەك ئەنجوومەنی سەركردایەتی دەوڵەتی كوردستانی گەورە ) بناسرێت و بڕیارە چارەنوس سازەكانی نەتەوەی كورد  لە م ئەنجوومەنەوە ئاراستە بكرێت )وە دەبێت ئەم چوار هەرێمە سەر بەخۆیە بۆ رشاپەراندنی هەموو كارەمانی ناو خۆ و دەروە بگەرێنەوە ئەم ئەنجوومەنەو لە ڕێگەی ئەم ئەنجوومەنەوە ڕێنمایی و فەرمان وەربگرن .ئێستا هەلێكی زۆر لە بارە بۆ پێك هێنانو ڕێكخستنی ئەم كۆنگرە نەتەوەی یەو هاو كات بۆ كۆكردنەوەی ماڵی و كوردو یەك ئاراستەیی لە سیاسەتی نوێی نەتەوی كوردا دەرفەتێكەو نابێت لە دەست بچێت ،چوونكە ئێستا لە هەموو كاتەكان زیاتر ئەم هەلە ڕەخساوەو كوردستانی گەورەش وەك هەرچوار هەرێمەكە بنەماكانی دەوڵەتی سەر بەخۆی تیایە ئەگەرچی كەموو كوڕیش هەبێت بەڵام ئەمانە نابنە بەربەست بۆ لە دەست دانی ئەم دەرفەتە .


2-                   ئاستی دیپلوماسیەتی كوردی : بە شێوەیەكی گشتی ئاستی دیپلۆ ماسیەتی كوردی بە تەواوی مانا لە هەرچوار پارچەی كوردستان لە ماوەی ڕابووردووداو بەدرێژایی مێژوو سست ولاواز بووە و وەك پێویست نەیتوانیوە ڕای جیهانی دروست بكات لە سەر پرسی ڕەوای نەتوەی كورد ، ئەمەش هۆكەی ئەوەیە كە :


أ‌-                    هەموو دیپلۆماتێكی كوردی لەسەر ئاستی نەتەویی نەبووە لە ڕێگەی حزب و ڕێكخراوو گروپەوە بووەو هەرپارچەیەكی كوردستان لە ڕوی دیپلۆماسیەتەوە بەجۆرێك كاری لەسەر پرسی كورد كردوەو پەیوەندی دیپلوماسیەكانیش لە ڕێگەی شەخسیەوە بوە ، نەك لە سەر ئاستی نەتوەیی ،بە هۆی جیاوازی بیرو ڕای پارت و ڕێكخراوەكانی كوردستانەوە ،كە هەریەكەیان جۆرێك لە چارەسەریان پێباش بووە بۆ ئایندەی كوردستان ،ئاستی دیپلۆماسیەتیان دروست كردووە ، ( بۆنموونە : حزبێك خودمووختاری پێباش بووەو لە دیپلوماسەتی خۆیدا بۆ درووست كردنی پشتگیری وڵاتانی بیانی و زلهێزی جیهانی ئەو وەك پەیڕەوی پارتەكەی پرسی نەتوەی بەستوەتەوە بە خود موختاریەوە ، هەمان شێوە پارتێكی پێی وابووە ،مافی  چارەی خۆنوسین ، ئایندەی كوردستان دیاری دەكات هاو  كات لە سەر ئەم باوەڕە پەیوەندی دیپلۆماتی بەستوە ) بە كورتی : هەموو پەیوەندی یە دیلۆماتیەكانی نەتەوەی كورد لە مێژوودا ڕاستە بەناوی پرسی كودەوە قسەی لەسەر كراوە بەڵام لە بنەمادا پەیوەندیەكی حزبیانەوە شەخسیانە بووە ،بۆ چارە سەر كردنی ئەم لاوازیە لە ئاستی دیپلۆماسیەتی كوردیدا ،باشترین چارەسەری تۆكمەو بەهێز كە بتوانێت ڕای نەتوەی كود بسەلمێنێت ، تەنها ئەو ئەنجوومەنیە كە لەڕێگەی ئەم ئەنجوومەنەوە ، بەیەك ئاراستەو بە یەك دەنگ و بە یەك بۆچون لەسەر دۆزی كورد پەیەندی دیپلۆماسی دروست بكات لەسەر ئاستی جیهانی ،بۆ ئەوەی هیچ لایەنێك بەناوی خۆیەوە و بۆ بەر ژەوەندی خۆی كاری دیپلوماسی لە سەر ئەساسی نەتوەی ئەنجام نەدات .هەروەك لە سەروە ئاماژەمان پێدا دەبێت پەیوەندیە دیپلۆماسیەكان لە سەر ئاستی ئەو ئەنجوومەنەبێت نەك نوێنەریی هەرلایەنێك وەك ئەوەی خۆی دەیەوێت .


ب‌-  ئەگەر ئەم ئەنجوومەنە دروست بكرێت و ناوی بنرێت یەكێتی نەتەوەیی كورد : ئەوا لە ڕێی ئەم ئەنجوومەنەوە زۆر پرسی نەتەوەی دەچێتە پێش ، بەڵام دەبێت هەموو پەیوەندیە دیپلۆماسەیەكان لە ڕێی ئەم ئەنجوومەنەوە بێت و ، هاوكات ئەم ئەنجوومەنەش پەیڕەوێكی تایبەت بەكاری دیپلۆماسی هەبێت و كەسایەتی تایبەت مەندی سەركەوتو چاك لەم بوارەدا دەست نیشان بكات وئەركەكانیان پێ بسپێرێت ، وە ئەو دیپلۆمات كارانە دەبێت كۆبوونەوەی تایبەتیان لەگەڵ ئەنجومەن هەبێت ، بۆ ئەوەی بەبەردەوام لە گەڵ  سیاسەتی ڕۆژدا باس لە پرسی نەتوەیی كورد بكەن و لە گەڵ ئەنجوومەن ڕۆژانە پەیوەندی بكەن بۆ دانان و ڕێكخستنی پلان و ئاراستەی نوێ بۆ سەرنج رشاكێشانی پشتگیری دۆزی كورد لە سەر ئاستی جیهانی .


ت‌-   هەروەها ئەم ئەنجوومەنە ڕێگری بكات لە هەر كەسێك كە بەبێ ئاگاداری ئەنجوومەن كاری دیپلۆماسی لە سەر ئاستی نەتەوەیی بكات .


پ‌-    پەیوەندی گرتنی دیپلۆماتكاران كە ئەنجوومەن دیاری كردوون ، لە گەلچ هەموو ڕێكخراوەكانی مافی مرۆڤ  وڵاتە مرۆڤ دۆستەكان وڵاتە زلهێزەكات و وروژاندنی پرسی سەربەخۆیی ، داوای هاوكاری و پشتگیری بۆ بونیاد نانی دەوڵەتی مۆدێرنی  سەربەخۆی كوردستانی .


3-  فیكر( ئایدۆلۆژیا ) نەتەوەیی لەسەر ئاستی دەوڵەت : لە ماوەی ڕابوردوو لە ئێستاشدا بەقوربانی بونی پرسی كورد نەبوونی ئایدۆلۆژیایەكی گشتگیرو یەك ئاراستە بووە ، ئەمەش بە هۆی زۆری ئەدای كاری حز و پارتەكانەوە بووە لە كوردستان كە هەرپارت و ڕێكخراوێك هەڵگری فیكرێكی تایبەت بەخۆی و پلات فۆرمێكی سیاسی بوە بۆ دۆزی كورد , لایەنێك ئیسلامی و بە پێی شەرع و حەدیس و ئایەتەكانی قورئانی كێشە ی كوردی تەفسیر كردووەو لە ناوەندە جیهانیەكانیشدا كوردی وەك نەتەوەیەكی موسڵمان ناساندووەو پێی وابووە ، تەنیا ئاینی ئیسلام چارەسەری كێشەی نەتەوەی دەكات كە ئەمە ئەزموونی ئسلامبوونی كورد سەلماندوویەتی نەك هەڵیە پێچەوانەش بووە ، لەلایەكی ترەوە . فیكری سۆسیالیستی و چەپ دەتوانێت پرسی كورد چارەسەر بكات .  لەلایەكی ترەوە ، فیكری عەلمانیەت و دەیان ڕێكاری فیكری تر ، كە ئێمە ئەزموونی هەموو ئەم ئایدۆلۆژیایانەمان تێپەڕراندو هیچ كام لەم فیكرانە بایی ئەوەندەی پرسی كورد بناسێنێت لەسەر ئاستی جیهانی كاریگەریان نەبوو، گەورەترین گرفت نەبوونی ئایدۆلۆژی دەوڵەتیە ( بیری سەربەخۆیی ) پێویستە كار بۆگەشەپێدانی  بیری نەتەوەیی بكرێت ، و هێڵێكی گشتی سیاسەتی دەرەكی لە سەر یەك ئاراستە دیاری بكرێت بۆ چالاكی سیاسی نەتەوەیی ، دەبێت ئەم ئەنجوومەنە بەپێی وەرگرتنی ئەزموونی سەركەوتوی گەلان سود لە ئایدۆلۆژیایەكی گشتی دەوڵەتی وەربگرێت ، كە ئایا  ئایین نامەی ئەم دەوڵەتە سەر بەخۆ كوردی یە چی ئایدیایەكی گشتی بێت : بۆنموونە نەتەوەی تورك زەرەمەندبوون لە ئاینی ئسلام  سەرەڕای ئەوەی كە بە هۆی ئاینی سیلامەوە بونە خاوەنی ئیمپراتۆریەتێكی مەزن لە ناوچەكە بەڵام ئەم ئیمپراتۆریەتە لە ناخۆی خۆیدا هەڵوەشابوو شكستی هێنا ، بەهاتنی ئەتا تورك و سودوەرگرتنی لە فیكری ئەوروپاو خۆرئاواو گۆڕینی ئاین نامەی دەوڵەتی تورك لە ئیسلامیەوە بۆ عەلانیەت .بەم ئایدیایە ئەو شكستەگەورەی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی داپۆشی .هاوكات ئەوروپا بە چەندین ڕێگوزەری سیاسیدا تێپەریوە تا ئەم بونیادە سەر كەوتوەی دامەزراندووە ، ( سەردەمی كۆیلەیەتی ، فیوداڵی ، پاشایەتی ، كڵێساو جیاكردنەوەی دین لەدەوڵەت كە كوشندەترین ئایدیا بۆ خاپوركردنی دەوڵەت ئایدیالی دیینیە ، هەتا ئەو كاتەش كە كڵێسا دەستی باڵای لەسەر ئەدای كاری سیاسەت هەبووو لە ئەورو پا خاون دەوڵەت نەبوون ، چوونكە بەهەم هێنانی كەسایەتی ڕۆحانی و ئیماندار تەنیا لە دەلاقەی ئاینەكەیەوە دەتوانیچت ببینێت ، ئەو دەلاقەیەش لە ئاستی كاری سیاسی و و دەوڵەتیدا زۆر لەوە بچووكترو كەم بینترە ، بۆیە ئەوروپا ئایینیان لە سیاسەت و دەولچەت جودا كردەوەو هاوكات ئاینیشیان لە دەست پیاوەكانی ڕزگاركرد كە وەك خۆی خەڵك مومارسەی بكات . سەرمایەداری ،ئێستاش بەرەو سۆسیالیزم ،كە هەموو ئەم قۆناغانە ، بە نێو هەموو ئەم فیكرەو ئایدۆلۆژیایانەدا گوزەریان كردووەو تێ پەڕیون ( سەرمایەداری ، لیبرالیزم ،سۆسیالیزم ، دیموراسی ،مۆدێرنێتە ،پۆست مۆدێرنێتە ، لە ئێستاشدا لە هەوڵی چەسپانی ڕێگای سێهەمدان، وە سۆزسیالیزم هاوپیچ لە گەڵ فیكری دیموكراسیدا ) كە ڕێكارێكی دیموكراتیانەی نێوان سسیستەمی سەرمایەداری و كۆمۆنیستیە ، بەڵام لە هەم بەر چارەسەری  دۆزی نەتەوی كوردو پرسی بوون بەدەوڵەت ، پێویستە هێڵكی یەكلا كەرەوە دەسنیشان بكرێت كە هەموو ڕێكخراوو حزب و پارت و كەسایەتیەسیاسیەكانی كورد كۆك و تەبابن لەسەرئەو ئایدۆلۆژیایەوئەوەش بكریتە بناغەی فیكری دامەزراندنی دەوڵەتی كورددستان . و لەو هەموو فیكرو ئایدیا نەخوازراوانە ڕزگار بكرێت .بۆیە پێویستە پێش هەموو شتێك گوتارێكی تاك رشەهەندی نیشتمانی دروست بكرێت كە هەموولایەنەكان لەسەر ئاستی هەرچوار پارچەی كوردستان كۆك بن لەسەری ،ئەم گوتارەش بكرێتە ئایننامەی دەوڵەتی كوردستان .


4-  لە ڕوی ئابووری یەوە : لە سیاسەتی سۆسیالیزمدا ، ئاماژە بەوەدراوە كە هەموو سیاسەتێكی سەركەوتو ئابووری یەكی بەهێز دروستی دەكات . واتا ئابووری بنەمای سەرەكی پراكتیكی كاری سیاسی سەركەوتوانەیە بۆ ئامانجێك ،بۆیە ئابووری ڕۆڵی سەرەكی لە پرسی سەربەخۆی كوردستاندا لە پلەی یەكەمدایە ، هاوكات كوردستان كە داگیرو پارچە كراوە ، خاوەنی داهاتێكی زۆری سامانی سروشتی و كانزایی یە چ لە ڕوی پیشەسازیەوە چ لەڕوی كشتوكاڵیەوە  چ لە ڕوی بازرگانیشەوە ،بەڵام  داگر كردنی كوردستان و سود وەرنەگرتنی گەلی كورد لەم سەروەت وسامانەی خاك ونیشتمانەكەی نەیتوانیوە ئامانجە نەتەوەییەكانی بهێنێتە دی. كوردستان نیشتمانێكی بەپیت و فەڕە و سروشتێكی تەواو ئاسیی و گونجاوی هەیە بۆیە ئەگەر ببێتە دەوڵەت ، ئەوا بنەمایەكی پتەوی ئابووری هەیەو بە تەواوی مانا دەتوانێت بەشێوەیەكی تۆكمە بنەماكانی دەو ڵەت بەرجەستە بكات .بۆیە پێویستە لایەنی ئابووریش وەك لایەنەگرنگەكانی تر لەبەرچاو بگیرێت . و گرنگی بە كەرتی كشتوكاڵی و كەرتی پیشەسازی و كەرتی بازركانی بدرێت ، ئەگەرچی لەدنیای ئەمرۆدا سیاسەتی ئابووری سیاسەتی بازاڕی ئازادەو لە لایەن كۆمپانیا ئەهلییەكانەوە سەرپەرشتی دەكرێت ، بەڵام بۆئەوەی كە هاونیشتمانیان زەرمەند نەبن وبازرگانی چاووچنۆك و هەلپەر ئیستغلالی ئەو هەلومەرجەی بازاڕی ئازاد نەكەن ، ئەوا پێویستە لە لایەن دەزگای دەوڵەتەوە چاودێری تندوتۆڵی بازاڕ بكات .و بازرگان و كۆمپانیاكان بكات .بۆیە ئابووری ڕۆڵی سەرەكی لە سەركەوتنی سیاسەتی ئیداری و حكومەیدا دەبێت .


5- ئاستی ڕێزمانی و زمانی دەوڵەتی (فەرهەنگی نەتەویی ) : گرفتی سەرەكی هەر دامەزراوەیەكی حكومی و دەوڵەتی گرفتی كەم كۆڕی یان پەرتەوازەیی زمانی نەتەوەییە ، گەرلی كورد بەهۆی چەند جۆر لە زاراوە لە نێو زمانەكەیدا وای كردووە زمانێكی ستانداردو فەرمی و جیهانی نەبێت ، هەربۆیە لە ڕوی زاراوەو دەستەواژەشەوە كەم و كۆڕی زۆری تیایەو بۆ دەسەتەواژە سیاسی و ئابوری زانشتی یەكان زۆرترین كات سود لە زمانی بێگانە وەرگیراوە ، ئەمەش  هۆی لاوازی زمانی كوردی بەیان دەكات بەو مانایەی ستانداردی جیهانی نەدرێتی ، بۆیە ئێستا لە هەموو كات زیاتر پێویست بوونی دانانی فەرهەنگێكی گشتی و هاوچەرخە بەتەكنیكی ئەدەبی و  سیاسی و ڕۆشنبیری و زمانەوانی ،فەرهەنگێك كە لە خوێندنگاكاندا بخوێنرێت ، وە لە هەر چوار زاراوەی كرمانجی سەروو كرمانجی خواروو شێوەزاری هەورامی و گۆران ، بۆ ئەوەی لە هەر چوار زاراەكە فەرهەنگێكی دەوڵەندو هاوچەرخ دروست بكرێت پێویستە تەكلیفی لیژنەیەكی تۆكمە بكرێت بۆ دانانی ئەم فەرهەنگە ، بەشێوەی شیكردنەوەی (ڕەوان بێژی ، دەربڕین ، وشەسازی ، ڕستە سازی و ، ماناسازی ، وتاربێژی و هتد ) ئەم فەرهەنگە زمانی فەرمەی دیالۆگ و ئەدەبی و زانستی و ڕۆشنبری دەوڵەت و هاونیشتمانیان بێت .بۆیە تا فەرهەنگێكی تۆكمەو نەیەتە بون زمانی ناوچەیی یان شێوە زارەكانی زمانی كوردی لە بنەمای پێك هێنانی دەوڵەتدا لاوازەو ناتوانێت ئاستی جیهانی وەربگرێت .وە بۆ ئەوەشی كە چیتر پەنا نەبینە بەر وشەو زاراوەی بیانی و ڕزگاربوونمان لە ژێر كاریگەری ڕیزمانی هەرچوار وڵاتی داگیر كەر ، پێویست بوونی ئەم فەرهەنگە زۆر زەرووری و پێویستە .


6-  جوگرافیای كوردستان :جوگرافیای كوردستان كە لە لایەن هاوپەیمانەكانەوە بە پەیمانی لۆزان لە ساڵانی سەدەی ڕابووردوو پارچەكرا بەسەر چوار وڵاتی داگیر كەری ( عەرەب و فارسدا ) تائێستاش ئاسەواری لاوازی فەرهەنگی و سیاسی و جیۆپۆلەتیكی كوردستان لە ژێر كاریگەری ئەو پارچەكردەندا یە ، گرفتی گەورەی نیشتمانی كوردان تەنیا داگیر كاری نیە بەڵكو پارچەكردنیەتی بەسەر چوار وڵاتدا ، بۆ یە ئەگەر یەكیچتی یەكی نەتوەیی  بوێرو چالاك نەبێت ئەم پارچانە لكانەوەیان پێكەوە ئەستەمە ، یان بەدەست هێنانی پشگیری وڵاتانی زلهێز ، بۆیە جوگرافیای كوردستان مەدایەكی فراوانی هەیە و ئەمەش شیاوە وەك بنەمای دەوڵەت ، یان لە كاتێكدا ئەگەر ئەم چوار پارچەیەش بەشێوەیەكی ئارەزوو مەندانە یەك نەگرنەوە ئەوا دەشێ وەك چوار هەرێمی سەر بەخۆ لە جوگرافیای خۆیاندا لە ژێر سایەی دەوڵەتێكی هاوچەرخی فیدراڵدا یەك بگرن واتە : وەك لە پێشدا وڵاتە یەك گرتوەكانی ئەمریكامان بەنموونەوەرگرت .


7-   ئاستی كلتوری كۆمەڵگەی كوردی : ئاستی كلتوری كۆمەڵگەی كوردی ، لاوازەو وەك پێویست لە ئاستی ستانداردی جیهانیدا نیە ، تا ئێستاش ئەم كلتورە كلتورێكی خێڵەكی عەشایری دواكەوتوو لە ژێر كاریگەری كلتوری وڵاتە داگیركەرەكاندایەو هاو كات هەژموونێكی ئاینی زۆریشی لەسەرە كە بە زۆر بەسەریدا سەپێندراوە ، چوونكە تائێستاش هاوڕێیەتی كوڕو كچ ، بەشداری سیاسی ژنان لە چالاكیە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتیەكاندا شەرمەو جێگای سەرزەنشتیە بۆیە پێویستە دەوڵەتی ئایندەی كوردستان بەم كلتورەدا بچێتەوە و ئازادیە كەسیەتیەكانی نێرو مێ بەتەواوی ماناوە بەرجەستە بكات و ،شێوەیەكی یەكسان لە نێوان هەردوو ڕەگەزی نێرو مێدا بە شێوەیەكی فەرمی و یاسایی بسەلمێنێت .


8-   ئاستی كۆمەڵایەتی : ئاستی كۆمەڵایەتی كۆمەڵگەی كوردی زۆر نزمە هەموو پەیەندیە كۆمەڵایەتیەكان لە سەر بنەمای خێڵەكی و خزم خزمێنەیەو ئەمەش زۆرتریت كاریگەری نێگە تیڤی لە سەر ڕەوشی ئاستی پێشكەوتنی كۆمەڵگەی كوردی كردووە ، لە سۆنگەی ئەزموونی گەلانی جیهانەوە ئاستی كۆمەڵایەتی دەبێت ئاستێكی ئینتیمای نەتەوەیی بێت نەك خزم و عەشیرەت گەری ، هۆكەشی ئەوەیە چەمكی هاووڵاتی بوون لە نێوردا هەرنیە ، لە ڕاستیدا پێشمەرجی كۆمەڵگەیەكی پێشكەوتو لە ڕوی پەیوەندی كۆمەڵایەتیە وە چەسپاندنی چەمكی هاوڵاتی بوونە ، ئەم چەمكەش لە كۆمەڵگای كوردیدا نەك هەر لاوازە بەڵكو بەشێوەیەكی گشتی ، ئەم چەمكە بوونی نیە نەلەسەر ئاستی سیاسی و نە لەسەر ئاستی كۆمەڵایەتیش ، دەوڵەتی ئایندەی كوردستان ، پێویستە پۆ بە باخ كرددنی ئینتیمای نەتەوەی پێش هەموو شت بە یاسا چەكی هاوڵاتی بوون بچەسپینێت .ماف و ئازادیەكانی بۆ دابن بكات ، تائەو ئەندازەیەی كە پێش لە هەرشتێك گرنگترین شت بیری نەتەوەیی بێت و هەموو لەبەر دەم یاسادا وەك یەك مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت .


9-   سوپای ئایندەی دەوڵەتی نیشتمانی كوردستانی : لە پێشدا ئاماژەمان پێدا ئەگەر بەشێوەیەكی ئارەزوو مەندانە ئەم چوار پارچەیە یەكیان نەگرتەوە ئەوا ئەشێ سووپایەكی نیشتمانی هەبێت بە پاراستنی سەر وەری ئەم چوار هەرێمە وەك دەوڵەتێكی فیدراڵ ، ئەم سوپایە لە هەر چوار پارچەی كوردستان پێك دێت و ئەنجوومەنێك یان یەكەیەكی سەر بەخۆ كە سەر بەهیچ حزب و لایەنێك نەبێت سەرپەرشتی بكات ، هاوكات ، ئەم هەرێمە سەر بەخۆیانە دەتوانن خاوەنی حكومەت و ئیدارەی كارگێری خۆیان بن بەشێوەیەكی سەر بەخۆ ( نموونە حكومەتی هەرێمی كوردستانی باشور) ئەم سوپانیشتمانیە پێویستە ڕێكخراوو مەشق پێكراوو بە تەكنۆلۆژی سەردەم و هاو چەرخ بێت .وەك :


أ‌-                    دابین كردنی پێداویستی لۆجستی


ب‌-                  دابین كردنی سیستەمی پەیوەندیەكان ،(بێتەل ، بلۆتۆس ، مۆبیلی سەربازی و هتد )


ت‌-                  چەك و تەقەمەنی پێشكەوتو ،


پ‌-                  زانستی تەكۆلۆژی


ج‌-                  ئۆتۆمبیلی سەربازی گواستنەوە تایبەت


ح‌-                  تیمی فریاگوزاری ئالیات ، چاكرنەوە گۆڕین


خ‌-                  شوێنی شیاوی حەوانەوە


د‌-                   دابن كردنی ئازادی شەخسی


ژ‌-                   خوادن و خۆراكی گونجاوو تەندروست


ر‌-                   فریاگوزاری تەندروستی پێشكەوتوو






ن: ئاهورا هه‌ورامی

۱۳۹۰ آذر ۶, یکشنبه

سالۆگری دامەرزاندەنی پارتی کریکارانی کوردستان لە سەر جەم گەلی کورد لە هەر چوارپارچی کوردستان پێرۆز دەکێن بە ریبرایەتی فیلسۆف دانشمەندی گەلی کورد و ئیرادی گەلی کورد بەریز عەبدۆلا ئەوجالان پیغەمبری کوردان


سالۆگری دامەرزاندەنی پارتی کریکارانی کوردستان لە سەر جەم گەلی کورد لە هەر چوارپارچی کوردستان پێرۆز دەکێن بە ریبرایەتی فیلسۆف دانشمەندی گەلی کورد و ئیرادی گەلی کورد بەریز عەبدۆلا ئەوجالان پیغەمبری کوردانو ماندەلای کوردستان لە گەل ریز و سۆپاسمدا ساموئیل کرماشانی
----------------------------

سالروز تاسیس حزب کارگران کردستان به رهبری اراده ملت کرد و فیلسوف و دانشمند ملت کرد عبدالله اوجالان به ملت کرد و دست اندرکاران حزب کارگران کردستان و دوستان و یاران ملت کرد در سرتاسر جهان بخصوص سرتاسر کردستان تبریک میگویم با تشکر ساموئیل کرماشانی
-------------------------

------------------------

گەلی کورد و یەکیتی یان نەبۆنی یەکیتی لە ریزەکانی گەلی کورد دا دۆ هۆکاری سەرەکی هەن کە دەبێت رۆژیەک بە راژکاوانە باسی بەکردرێت ئەویش نەخۆشینی دەلپیسیە لە ناو تاکی کورد دا  نیسبەت بە یەکترکە لە جیایتەی ئەوی دەست بە فەعال بۆن بەکات کۆشش دەکەن ریگیر بۆن بە بر بەست کردنی خەباتی کسایەتیکانی دیکە ئەها ئەوە ئەیەویت لە ئەو ریگدا خۆیئ مەعرۆف بەکات یەعنی لە جیگای ئەوی خۆیی دەست بە خەبات بەکات خەریکی ریگیریەی لە خەباتی دەلسۆزانی میلەتی کورد یانی کورد نەخۆشە  خۆ خۆرە دۆژمنی خۆیەیتی تاکۆ ئەو نەخۆشینە چارەسەر نەکردرێت کورد بە هیچ نابێت سامۆئیل کرماشانی 
---------------------------------
تکذیب تاسیس پایگاه پ.ک.ک در خاک سوریه
kurdane.com
کردانه:دو مقام بالای حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) خبر اعلام آتش بس یک طرفه از سوی این حزب را در مقابل ارتش ترکیه تکذیب کردند. در ضمن خبر تاسیس پایگاه پ.ک.ک در خاک سوریه از سوی آژانس های خبری ترکیه را بی اساس دانست و آن را بهانه ای برای تلاش ترکیه در حمله به سوریه قلمداد کرد. 


«دوزدار حمو» سخنگوی یکی از شاخه های نظامی پ.ک.ک در مصاحبه ای اختصاصی با سایت کردپرس اعلام کرد که خبر روزنامه «طرف» که از زبان «احمد دنیز» نقل شده مبنی بر اعلام آتش بس یک طرفه از سوی پ.ک.ک بدون اساس است.

در این رابطه "فرمان عمر" یکی از اعضای بلندپایه پ.ک.ک در مصاحبه ای جداگانه با کردپرس اظهار داشت: «روزنامه طرف رسانه ای نزدیک به خبرگزاری ترکیه است که در جهت مبارزه با کردها حرکت می کند.»

وی در ادامه خبر تاسیس پایگاه پ.ک.ک در خاک سوریه از سوی آژانس های خبری ترکیه را بی اساس دانست و آن را بهانه ای برای تلاش ترکیه در حمله به سوریه قلمداد کرد.
-------------------------------------
طالبانی: مخالف دخالت ترکیه در سوریه هستیم
kurdane.com
کردانه:جلال طالبانی رییس جمهور عراق به پ.ک.ک پیشنهاد داده سلاح های خود را بر زمین بگذارند. سران پ.ک.ک از من پرسیدند اگر ما سلاح خود را بر زمین بگذاریم و به ترکیه بازگردیم، آیا به خانه های خود می رویم یا ما را زندانی می کنند؟ به گزارش کردپرس به نقل از روزنامه زمان ترکیه، جلال طالبانی رییس جمهور عراق در گفتگو با العراقیه اعلام کرده است: "ما با مداخله نظامی علیه سوریه مخالف هستیم. ما در عین آن که خواسته های دمکراتیک مردم سوریه را به حق می دانیم، بر این باور هستیم که مداخله نظامی غرب یا ترکیه در مورد این کشور صحیح نیست و کمکی به رشد و استقرار دموکراسی و امنیت نمی کند."

طالبانی همچنین درباره تداوم وضعیت فعلی حزب کارگران کردستان ترکیه و ادامه اقامت آنان در شمال عراق گفته است: " من بارها با سران پ.ک.ک در خصوص ترک مبارزه مسلحانه صحبت کرده ام. من از آنان خواستم سلاح های خودرا بر زمین بگذارند چرا که دیگر دوره مبارزه مسلحانه به پایان رسیده است.

اما آنان در جواب سخنان من دو سوال و یا در واقع دو خواسته مهم مطرح کرده اند. سران پ.ک.ک از من پرسیدند اگر ما سلاح خود را بر زمین بگذاریم و به ترکیه بازگردیم، آیا به خانه های خود می رویم یا ما را زندانی می کنند؟ همچنین آنان به من گفتند که اگر ترکیه یک عفو عمومی اعلام کند و در روند بازنگری و اصلاح قانون اساسی ترکیه، ملت ترکیه را نه ملت ترک، بلکه ملتی تشکیل شده از چند قوم و نژاد بخوانند، آن وقت زمینه برای ترک مبارزه مسلحانه فراهم خواهد شد."

طالبانی همچنین در مورد خروج نیروهای آمریکایی از عراق گفت: " به نظر می رسد با خروج نیروهای آمریکایی از عراق در حوزه کار پلیس و امنیت مشکلی نخواهیم داست اما در حوزه نیروی هوایی و دریایی، در زمینه آموزش افسران و نیز در حوزه به کارگیری سلاح های جدید مشکلاتی جدی بروز خواهند کر
من با هر دو خواست پ.ک.ک که اگر عفو عمومی اعلان شود همه آنها بدون اما و اگر و شرط و شروط به آغوش خانواده هایشان برگردند و روانه زندان نشوند و هم در قانون اساسی جدید ترکیه بعنوان کشور چند ملتی اعلام شود موافقم. به عقیده من دولت ترکیه باید به هر دو درخواست انسانی و معقول و دموکراتیک پ.ک.ک گردن دهد. این نه تنها به نفع هر دو ملت تورک و کورد است بلکه می تواند الگویی باشد برای رهایی دیگر ملت های اسیر منطقه. اما با در خواست اقای طالبانی مبنی برعدم مداخله در امور سوریه مخالف هستم و می دانم ایشان اینرا به دستور ایران در خواست می کنند. بدون مداخله نظامی از خارج این بشار اسد فاشیست مردم سوریه را سلاخی خواهند کرد. اقای طالبانی مرد مستقلی باش و از ایران دستور نگیر. بشار اسد رفتنی است چه دلت بخواهد و چه نخواهد.

۱۳۹۰ آبان ۲۹, یکشنبه

تریبون نوروز تیوی درباره مردم یارسان جنبشهای ملی و مرد می یارسان







تریبون نوروز تیوی درباره مردم یارسان جنبشهای ملی و مرد می یارسان
برنامه کامل تریبون نوروز تیوی که در آن کاک علی مهرابی متفکر و شاعر یارسانی با کاک منصور جوامیری و دو فعال دیگری یارسانی با نامهای ناوخاص نظری و متفکر و روشنفکر دیگر یارسانی کاک حسین خلیفه



جەشن خاونکار وە گەشت لایەک بەمارەک بۆدن
جشن خاونکار با شکوهمندانه برگزار شد و همه با هم یکپارچه مردم یارسان هرچی با شگوهتر در ایت جشن ملی و میهنی شرکت نمودند

دو نەفر وە ئەزیزیلە یارسانی لە برنامەی ئیوارە واخێر شرکەت کردەن


برنامەی راویژ لە نەورۆز تی وی ٢٠/١١/٢٠١١
کوردی گۆران
------------------------------------------
-

برادر دانشجوی جان باخته کیانوش آسا بازداشت شد


دانشجونیوز: عزیز دانشور آسا، برادر شهید کیانوش آسا از جانباختگان حوادث پس از انتخابات سال ٨٨ بازداشت شد. وی از فعالین مدنی کرمانشاه و دبیر جبهه ی سبز کرمانشاه (صلح سبز) می باشد.صبح روز جمعه ٢٧ آبان نیروهای اطلاعات سپاه کرمانشاه با مراجعه به منزل آقای آسا ایشان را برای ادای پاره ای از توضیحات احضار کردند.


صبح شنبه ایشان با اتومبیل شخصی خود به سپاه نبی اکرم کرمانشاه مراجعه کرده و تا پایان روز به منزل بازنگشت. خانواده ی آسا که به شدت نگران وی بوده اند تا نیمه شب تمام مراکز سپاه را به دنبال او جستجو کرده اند اما هیچ خبری از وی نیافتند. ساعات اولیه امروز یکشنبه مشخص شده که عزیز دانشور در سپاه نبی اکرم کرمانشاه به سر می برد. مسئولین در گفتگو با خانواده اظهار کرده اند که حکم بازداشت او صادر شده است.
عزیز دانشور آسا برادر شهید کیانوش آسا از جانباختگان حوادث پس از انتخابات سال ٨٨ و از فعالین مدنی کرمانشاه و دبیر جبهه ی سبز کرمانشاه (صلح سبز) است. وی کارشناس آب منطقه ای کرمانشاه و کارشناس رسمی دادگستری می باشد.
کیانوش آسا از فعالین مدنی کرمانشاه و دانشجوی نخبه ی مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علم و صنعت بود که در جریان تظاهرات مسالمت آمیز ٢۵ خرداد ٨٨ به ضرب گلوله ی نیروهای امنیتی اطراف میدان آزادی تهران به شهادت رسید. اعضای خانواده ی آسا از زمان شهادت فرزندشان تحت انواع فشارها قرار داشته و تا به حال بارها بازداشت و به نهادهای امنیتی احضار شده اند

-----------------------------------

قەرەیلان:پەیامێک ئاڕاستەی پارتە کوردیەکانی ڕۆژئاوا دەکات




لەپەیامێکدا بۆ پارتە کوردیەکانی ڕۆژئاوا، موراد قەرەیلان داوای‌ یه‌كریزی گه‌لی‌ كورد‌وهێزه‌سیاسیه‌كانی ده‌كات.

ئاژانسه‌كان،ئاوێنه‌: له‌ میانه‌ی‌ به‌رنامه‌یه‌كی رۆژ TVدا، سه‌رۆكی كۆماجڤاكێن كوردستان موراد قه‌ره‌یلان، ئاماژه‌ به‌هاتنه‌ ئارای دۆخێکی نوێ لەھەرێمەکە كرد‌و وتی"فرسەتێکی مێژوویی بۆ کوردان ھەیە، پێویستە کوردان خۆیان بپارێزن‌و بەرەو پێش بچن‌و نەکەونە ھەڵەوە، دەبێت ڕێگە نەدەن ھێزەکانی دەرەوە بەکاریان بھێنن".

له‌ درێژه‌ی‌ په‌یامه‌كه‌یدا قه‌ره‌یلان رونیكرده‌وه‌ كه‌: لە ڕۆژئاوای کوردستان چانسێکی گەورە ھەیە، بۆیە دەبێـــــت کوردان ببنەیەک و یەک ھەڵوێست و یەک ستراتیژیان ھەبێت.

قەرەیلان نیگەرانی خۆشی نیشان دا لەمەڕ دەستێوەردانەکانی توركیا له‌ شوڕشی سوریا، باسی ئه‌وه‌یشی كرد كه‌ چۆن چەند ھێزێکی کردووە بەیەک‌و کاریگەری ھەیە لەسەر چەند پارتێکی ئۆپۆزیسیۆن،هه‌رله‌ومیانه‌یه‌دا وتیشی ئاکەپە ھیچ کات نایەوێت کوردی ڕۆژئاوا ببنە خاوەن ناسنامە، چونكه‌ ئه‌وان ٢٠ ملیۆن کورد ناناسن، قەرەیلان ڕەخنەی توندیشی لەپارتە ئۆپۆزیسیۆنەکانی سوریا گرت کە لە ئەستەمبوڵ کۆدەبنەوە.

۱۳۹۰ آبان ۲۴, سه‌شنبه

شیعرەکان کان مۆقەدەم خۆسرەوی











موقه‌ده‌م خوسره‌وی

وه‌سه‌رکردنه‌وه‌یه‌کی شێعری شاعیرانی کۆن و هاوچه‌رخی کوردی خواروو

شاعیرانی کوردی خواروویش وه‌ک باقی شاعیرانی دیکه‌ی ناوچه‌ جیا جیاکانی کوردستان هه‌رده‌م خولیایی هۆنینه‌وه‌ی شێعریان لا درووست بووه‌ وهه‌وڵیان داوه‌ به‌ره‌هه‌م و ویژه‌ی کوردی گه‌شه‌ پێ بده‌ن و له‌و رێگایه‌وه‌ خزمه‌تێکی گه‌وره‌ به‌ ئه‌ده‌بی کۆن و هاوچه‌رخی کوردستان بکه‌ن.

ئه‌وڕۆ ئێمه‌ له‌ باشووری کوردستانی رۆژهه‌ڵات خاوه‌نی پاشخانێکی ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌ده‌بین، که‌ بێگومان به‌ بێ ئاو‌ڕدانه‌وه‌ له‌و پاشخانه‌ ئه‌ده‌بیه‌ ناتوانین مێژووی وێژه‌ی کوردی ده‌ست نیشان بکه‌ین.

دوو به‌یتیه‌کانی بالوولی ماهی له‌ ناوه‌راستی سه‌ده‌ی دوهه‌می کۆچی، دوو به‌یتیه‌کانی باباتاهیر هه‌مه‌دانی له‌ سه‌ده‌ی پێنجه‌می کۆچی و به‌ دوای ئه‌واندا ته‌واوی په‌ڕاوه‌کانی ئاینی یاری له‌ سه‌ده‌ی هه‌شته‌م تاکوو ڕۆژگاری ئه‌مرۆ ده‌چنه‌ خانه‌ی میژوویی ئه‌ده‌بی کوردیه‌وه‌، به‌ڵام به‌داخه‌وه‌ که‌متر بایه‌خیان پێ دراوه‌.

دیالێکتی گۆران که‌ زمانی ئه‌ده‌بیی دیوانی میرنشینی ئه‌رده‌ڵان بووه‌و وه‌ک زمانێکی ئه‌ده‌بی زۆر ناوچه‌ی کوردستانی گرتووه‌ته‌وه‌،
به‌ ڕاده‌ی دیالێکته‌کانی تر بایه‌خیان پێ نه‌دراوه‌.

به‌ڵام
نوسه‌ران، شاعیران، لێکۆڵه‌رانی بواری زمان وئه‌ده‌ب ناسی ده‌توانن لایه‌نه‌ جیا جیاکان و قۆناخه‌ یه‌ک له‌ دوای یه‌که‌کانی مێژووی وێژه‌ی کوردی به‌ تایبه‌ت ئه‌ده‌بی زاراوه‌ی گۆرانی بخه‌نه‌ به‌ر باس و تاووتوێی بکه‌ن، تاکوو ببێته‌ میراسێکی نه‌ته‌وه‌یی و وه‌ک یادگارێکی ئه‌و نیشتمانه‌ کتێبخانه‌ی کوردی پێ ده‌وڵه‌مه‌ند بکرێ.

جێگای باسه‌ شاعێرانی کوردی خواروو هه‌ر له‌ کۆنه‌وه‌ بۆ هۆنینه‌وه‌ی شێعره‌کانی خۆیان به‌ باشی ئیلهامیان له‌ دیمه‌نی دڵرفێنی کوردستان، ژیانی ساده‌و ساکاری خه‌ڵک و رووداوگه‌لی مێژوویی وه‌رگرتووه‌و وبه‌ خووڕه‌ی هه‌ستی بێ گه‌ردی خۆیان هۆنراوه‌یان هۆنیوه‌ته‌وه‌.

هه‌رچه‌ند ئه‌و ده‌سه‌لاته‌ یه‌ک له‌ دوای یه‌کانه‌ی‌ زاڵ بوونه‌ به‌ سه‌ر کوردستاندا به‌ درێژایی مێژوو هه‌رده‌م له‌ هه‌وڵی توانده‌وه ‌و له‌ ناوبردنی زمان و ویژه‌ی کوردی دابوون، به‌ڵام به‌ هاتنه‌ کایه‌ی ئه‌ماراته‌کانی وه‌ک ئه‌رده‌ڵان، بابان و سۆران وێژه‌ و ئه‌ده‌بی کوردی گه‌شه‌ی کرد و شوێنه‌وارێکی زیڕێنی له‌ دوای خۆی به‌ جی هێشت، که‌ ئه‌وڕۆ هه‌موو لایه‌کمان ده‌کرێ به‌ شانازییه‌وه‌ چاوی لێ بکه‌ین و بیپارێزین.

به‌ پێی په‌رتۆکی مێژوویی ویژه‌ی کوردی سه‌دیق بوره‌که‌یی سه‌فی‌زاده‌ ئه‌و په‌ڕاوانه‌ی که‌ وه‌کوو یادگار له‌ وێژه‌وانانی ئاینی یاری بۆمان به‌ جێ ماون ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن:

ده‌وره‌ی بالوول، ده‌وره‌ی بابا سه‌رهه‌نگ، ده‌وره‌ی شاخوه‌شین، ده‌وره‌ی بابه‌ ناووس، ده‌وره‌ی بابه‌ جه‌لیل، ده‌وره‌ی پیرعالی، ده‌وره‌ی دامیار، ده‌وره‌ی شاوه‌یسقولی، ده‌فته‌ر پردیوه‌ر، ده‌فته‌رساوا، ده‌فته‌ر دیوان گه‌وره‌، زوڵاڵ زوڵاڵ، که‌لامی سه‌ی خامۆش، که‌لامی عێڵ به‌گی، که‌لامی خان ئه‌ڵماس، که‌لامی شێخ ته‌یموور، که‌لامی شێخ ئه‌میر، که‌لامی زوڵفه‌قار، که‌لامی قا‌سد، که‌لامی نه‌ورۆز، که‌لامی حه‌یده‌ری، که‌لامی ده‌ورێش قولی، که‌لامی جه‌ناب،که‌لامی موجرم، مارفه‌تی پیر شالیار.

نزیک به‌ هه‌زاروو چوارسه‌د ساڵ پێش ئێستا هۆنراوه‌یه‌ک که‌ به‌ زاراوه‌ی گۆرانی نووسراوه‌ به‌م جۆره‌ باس له‌ هاتنی ئه‌ره‌ب ده‌کا بۆ کوردستان که‌ به‌ چ شێوه‌یه‌ک شاری شاره‌زوور وێران ده‌که‌ن، پیاوه‌کانیان ده‌کوژن، ژن و کچه‌کانیان به‌ دیل ده‌به‌ن وئاوری زه‌رته‌شت ده‌کوژێننه‌وه‌.

هورمزگان ڕمان ئاتران کوژران
ویشان شارده‌وه‌ گه‌وره‌ی گه‌وره‌کان
زۆرکار ئه‌ره‌ب که‌ردنه‌ خاپوور
گناو پاڵه‌یی هه‌تا شاره‌زوور
شن وکه‌نیکان وه ‌دیل به‌شینا
مێرد ئازا تلی وه‌ رووی هوینا
ره‌وشت زه‌رتوشتره‌ مانه‌وه‌ بێ ده‌س
به‌زێکا نێکا هۆرمز وه‌ هێوچ که‌س

جێگای باسه‌ وێژه‌وانانی ئاینی یاری له‌ سه‌ده‌ی دووهه‌م تا سه‌ده‌ی پینجه‌می کۆچی و دواتریش ده‌کرێن به‌ دوو ده‌سته‌وه‌:
ده‌سته‌ی یه‌که‌م: ڕابه‌رانی یاری.

ده‌سته‌ی دووهه‌م: بریتین له‌ په‌یڕه‌وانی ئاینی یاری، که‌ زیاتر هۆنراوه‌کانیان ته‌عبیر له‌ خواناسی و ڕێ و ڕچه‌ی خواناسی ده‌کات. به‌ڵام له‌ سه‌ده‌ی سێزده‌ به‌ولاوه‌ فه‌زای هونه‌ریی شاعیرانی کورد به‌ جۆرێکی دیکه‌یه‌. ئه‌وان زیاتر له‌ شیعره‌کانیاندا، ده‌رباره‌ی دیمه‌ن و سروشت و دڵداری و داستانی ڕه‌زمی و ئه‌فسانه‌یی دا شیعریان هۆنیوه‌ته‌وه‌.

شامی کرماشانی به‌ دیوانه‌ ڕه‌نگینه‌که‌ی خۆی به‌ردی بناخه‌ی شێعری کوردی به‌ زاراوه‌ی که‌ڵهۆڕی پته‌و کرد. شامی شا‌عیری شێعری عه‌رووزیه‌و له‌ ده‌ربڕینی شێعره‌ی دا زۆر هونه‌رمه‌ندانه‌ مامه‌ڵه‌ی له‌ گه‌ڵ زمان و فورم و ساختار دا کردووه‌. شێعره‌کانی به‌ گشتی ئاوێته‌ی ده‌ردو ژانی خه‌ڵک بوون، هه‌رچه‌ند بۆ خۆی له‌ بینایی چاو و له‌ نیعمه‌تی خوێندن بێ به‌ش بووه‌ وله‌ نێو ژاندا گینگڵلی خواردووه‌.

شامی هه‌وه‌ڵین شاعیری شێعری ته‌نزو ته‌شه‌ر بووه‌ له‌ نیوو شاعیرانی کوردی خواروو. ئه‌و به‌ زمانی ته‌نز ره‌‌خنه‌ی له‌ ناعه‌داڵه‌تی نێو کۆمه‌ڵی گرتووه‌و گله‌یی له‌ ده‌سه‌ڵات و گرانی وبارۆدۆخی ئه‌و زه‌مانه‌ به‌ گشتی کردووه‌. له‌ شێعری کرانشینی دا به‌ جوانی په‌رده‌ له‌ سه‌ر چاره‌ڕه‌شی و بێ ده‌ره‌تانی خه‌ڵک هه‌ڵ ده‌داته‌وه‌ و ده‌ڵێ:

بازووم وه‌ غوسه‌ بیه‌سه‌ باڵ سه‌گ
ئیقباڵم په‌ست‌تره‌ وه‌ ئیقباڵ سه‌گ
هاتم وه‌ی دونیا من وه‌ ساڵ سه‌گ
هه‌ر شه‌و نیه‌خه‌فم من وه‌ قاڵ سه‌گ
نسم شه‌و ئوشم. خوه‌ش وه‌ حاڵ سه‌گ
نه‌ کرا ماڵ ده‌یت نه‌ پاڵتاو سینی
چه‌بکه‌م وه‌ ده‌س کرا نشینی
داد وه‌ هه‌ر که‌س به‌م هه‌قم نیه‌سینی

شامی له‌ شێعری (رون نه‌واتی)دا ره‌خنه‌ له‌ حکومه‌تی پاشایه‌تی ئه‌و وه‌ختی ئێران ده‌گرێ، که‌ له‌ باتی ئه‌وه‌ی گرینگی به‌ به‌روبۆمی خۆماڵی و جوتیای خه‌ڵکی هه‌ژار بدات، رۆنی ئه‌مریکایی واردی وڵات ده‌کردوو به‌و په‌ڕی گرانی به‌ خه‌ڵکی ده‌ فرۆشێت. وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌ڵێ:

مه‌ردم بانه‌ دیار ئی به‌دبه‌ختی‌یه‌
ڕۆن خاتر جه‌م وه‌ی شاره‌ نیه‌.

به‌ڵێ ئه‌وه‌ی سه‌ره‌وه‌ کورته‌یه‌ک بوو له‌ سه‌ر به‌شێکی که‌م له‌ شاعیران کۆن و کلاسیک که‌ به‌ زاراوه‌ی کوردی خواروو شێعریان هۆنیوه‌ته‌وه‌و خزمه‌تێکی گه‌وره‌یان به‌ وێژه‌ی کوردی خواروو کردووه‌ که‌ بیگومان کاری هه‌ریه‌ک له‌و شاعیرانه باسێکی جیا هه‌ڵده‌گرێ که‌ هیوادارم بتوانین له‌ داهاتوودا پتر له‌ سه‌ریان بنوسین به‌ باشی ئاوڕ له‌ به‌رهه‌مه‌ جوانه‌کانیان بده‌ینه‌وه‌.

ڵێره‌ دا چه‌ند نمۆنه‌یه‌ک له‌ شێعری به‌شێکیان دێنینه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی خۆینه‌رانی خۆشه‌ویسی کورد به‌ تایبه‌ت لاوان له‌ گه‌ڵ شێعره‌کانیان دا ئاشنایه‌تی په‌یدا بکه‌ن.

بالوولی ماهی (219 کۆچی):

بالوول زاتێوه‌ن زاتی یه‌کدانه‌
عامیان ماچان بالوول دێوانه‌
کێ دی دێوانه‌ وه‌ی ته‌ور دانابۆ
مه‌ر که‌ونه‌ مه‌یدان گه‌ردوون رانابۆ

یان ده‌ڵێ:

ئه‌ز به‌هلووله‌ نان جه‌ ڕووی زه‌مینێ
چار فریشتانم چاکه‌ر که‌رینێ
نجوومم، صاڵح، ڕه‌جه‌بم بینێ
چه‌نی لوڕه‌ بیم جه‌ ماو حه‌فتینێ

بابه‌ سه‌رهه‌نگی ده‌وان (324 کۆچی):

سه‌رهه‌نگ ده‌وان سه‌رهه‌نگ ده‌وان
ئه‌ز که‌ نامه‌مه‌ن سه‌رهه‌نگ ده‌وان
چه‌نه‌ی ئێرمانان مه‌گێڵم هه‌ردان
مه‌کۆشم په‌ری ئایین کوردان

یان ده‌ڵێ:

حه‌فتم سه‌رخێڵه‌ن حه‌فتم سه‌ر خێڵه‌ن
جه‌ ئاسماندا حه‌فتم سه‌ر خێڵه‌ن
هه‌ر یه‌ک وه‌ڕه‌نگێ نه‌ گه‌شت و گێڵه‌ن
هه‌ر یه‌ک په‌ی کارێ ئاواره‌ و وێڵه‌ن

بابه‌ تاهیری هه‌مه‌دانی (309-450 کۆچی):

دڵی دیرووم ز عشقت گیج و ویجه‌
مووژه‌ به‌ر هه‌م زه‌نوم خونابه‌ ڕیجه‌
دل عاشق بسان چووب ته‌ڕ بی
سه‌ری سوجه‌ سه‌ری خونابه‌ ڕیجه‌

یان ده‌ڵێ:

دلوم مه‌یل گوڵ و باغ ته‌ دیره‌
‌سه‌راسه‌ر سینه‌ئوم داغ ته‌ دیره‌
بشوم ئالاله‌ جاران دڵ که‌رووم شاد
دیوم کالاله‌ هه‌م داغ ته‌ دیره‌

یان ده‌ڵێ:

خودایه‌ وا کیان شوم وا کیان شوم
مۆ که‌ بی ده‌ست و پایوم وا کیان شوم
هه‌مه‌ ئه‌ز ده‌ر برانوو وه‌ر توو ئایوم
تو گه‌ر ئه‌ز ده‌ر بروونی وا کیان شوم



بێسارانی (1053-1140کۆچی):
چراغ نه‌ دڵه‌ن چراغ نه‌ دڵه‌ن
هه‌ر که‌س غه‌ریبه‌ن هه‌ر داغ نه‌ دڵه‌ن
دڵه‌ی غه‌ریبان چون په‌ڕه‌ی گوڵه‌ن
گوڵ خار تیش نیش و خه‌یلێ موشکڵه‌ن
گوڵ ئه‌ر بنیشۆش خارێ نه‌ ڕوخسار
جه‌ زه‌خم ئه‌و خار زایف مه‌بوو زار
غه‌ریب ئه‌ر په‌نه‌ش بواچان سه‌ردێ
هه‌ر سه‌ردێ پرێش مه‌بوو به‌ گه‌ردێ
دڵه‌ی غه‌ریبان مسلیی گوڵ دارۆ
کافر ئه‌و که‌سه‌ن غه‌ریب ئازارۆ
موڵک غه‌ریبین بێ حه‌ساو دیه‌ن
داغ غه‌ریبین جه‌ حه‌د به‌ر شیه‌ن
هه‌ر که‌س مه‌که‌رۆ غه‌ریبنه‌وازی
بێ شک خوداوه‌ند لێش مه‌بوو ڕازی
هه‌رکه‌س مه‌گێرۆ غه‌ریبان عززه‌ت
په‌ی وێش مه‌سازو جایی نه‌ جه‌ننه‌ت



خانا قوبادی (1083-1168 کۆچی):

ڕاسته‌ مه‌واچان فارسی شه‌که‌ره‌ن
کوردی جه‌ فارسی به‌ل شیرینته‌ره‌ن
یه‌ی چیش؟ نه‌ ده‌وران ئی دونیای به‌دکێش
مه‌علومه‌ن هه‌رکه‌س به‌ زوبان وێش
مه‌علومه‌ن هه‌ر که‌س به‌ هه‌ر زبانێ
بوواچۆ نه‌زمێ جه‌ هه‌ر مه‌کانێ
وێنه‌ی عه‌رووسان زیبایی موشکچین
مه‌که‌رۆش جه‌ حوسن عیباره‌ت شیرین
خاریج جه‌ معنی نه‌بوو مه‌زموونه‌ش
گۆیا بۆ چون شعر جایی مه‌وزوونه‌ش
جه‌لای خێره‌دمه‌ند دڵپه‌سه‌ند مه‌بۆ
شیرینته‌ر جه‌ ‌‌شه‌هد شیره‌ی قه‌ند مه‌بۆ
جه‌ عه‌رسه‌ی دونیا دوون به‌دفه‌رجام
به‌ ده‌ستوور نه‌زم نظامی مه‌قام
به‌ له‌فظ کوردی کوردستان ته‌مام
پێش بوان مه‌حظووظ باقی و السلام

سه‌ید یاقووب ماهیده‌شتی (1229-1292):

دڵه‌ دامه‌نی دڵه‌ دامه‌نی
هه‌ی دڵ گیروه‌رده‌ی حه‌ڵقه‌ی دامه‌نی
هه‌ر کام مه‌وینی هه‌ر ناکامه‌نی
هه‌ر کار مه‌که‌ری هه‌ر به‌دنامه‌نی
من هه‌ر ده‌واکه‌م تو هه‌ر زامه‌نی
تو تاکه‌ی نه‌ فکر سه‌ودای خامه‌نی

یان ده‌ڵێ:

شیرین مه‌وینی حه‌سره‌ت باریته‌ن
ته‌ڵخی مه‌وینی شین و زاریته‌ن
ژست و زیبایی بێ قه‌راریته‌ن
په‌س تۆ چ ده‌رمان ده‌رد کاریته‌ن
من هه‌ر ده‌واکه‌م تو هه‌ر زامه‌نی
تو تاکه‌ی نه‌ فکر سه‌ودای خامه‌نی


مه‌وله‌وی (1221-1300 کۆچی)

نازک ته‌داره‌ک فه‌سڵی وه‌هاران
شیرین ئارایش هه‌رده‌ و کۆساران
گوڵ چون ڕووی ئازیز نه‌زاکه‌ت پۆشان
وه‌فراوان چون سه‌یل دیده‌ی من جۆشان
مدیان گوڵاڵان نه‌ پای ده‌ربه‌ندان
ئه‌و یه‌کتر وێنه‌ی ئاره‌زوومه‌ندان
چ خاس خاس شنیۆ نه‌ ئێواراندا
سه‌وره‌ وه‌ ڕووی خاک جه‌رگه‌ی یاراندا
بوین ڕه‌عشه‌ی وه‌جد دڵه‌ی پاکشان
عه‌یان نه‌ شنیای سه‌وزه‌ی خاکشان
جه‌ی گۆشه‌ خاسته‌ر نییه‌ن مه‌سکه‌نێ
ساقی گیان! ئامان خومار ئه‌شکه‌نێ!
هۆرێزه‌ سوبحه‌ن دڵ تازه‌ خاوه‌ن
شنۆی پای کاوه‌ن گۆشه‌ی سه‌راوه‌ن
سه‌وزه‌ی خاک پاک یاران هام فه‌رد
فره‌مان وه‌ فه‌رش به‌زم دێمان که‌رد
که‌و سه‌وزه‌ی ئێمه‌یچ نه‌ کام هه‌ردی بۆ
وه‌ فه‌رش مه‌جلیس کام هام فه‌ردێ بۆ


شاعیرانی هاوچه‌رخی کوردی خواروو

شاعیرانی ئه‌وڕۆی باشوری رۆژهه‌ڵاتی کوردستان عاشقانه‌ ده‌نووسن وهونه‌رمه‌ندانه‌ به‌رهه‌مه‌کانیان ده‌خوڵقێنن. شێعره‌کانیان له‌ که‌ش و هه‌وایه‌کی تازه‌ دا دێنه‌ نوساندن. به‌ جۆرێک که‌ خه‌ڵک به‌ گشتی و چینی رۆشنبیرو خوێنده‌وار به‌ تایبه‌تی بوونه‌ته‌ هۆگری به‌رهه‌مه‌کانیان.

ئه‌گه‌ر هه‌تا دۆێنی شێعره‌کانی شاکه‌و خان مه‌نسور، سه‌ی یه‌عقوب، شامی کرماشانی وێردی سه‌ر زمانی خه‌ڵکی تینووی ئه‌ده‌بیات بوون. ئه‌وا ئه‌وڕۆ په‌رته‌و کرماشانی، سه‌عید ئه‌باده‌تیان، جه‌لیل ئاهه‌نگه‌ر نژاد، ڕه‌زا جه‌مشیدی، ڕه‌زا موزونی، ناهید موحه‌مه‌دی، ئه‌لی ئوڵفه‌تی، که‌ره‌م ڕه‌زا که‌رمی، په‌رویز به‌نه‌فشی، فه‌رشید یوسفی، ئه‌مین گوجه‌ری، که‌یومه‌رس عه‌باسی قه‌سری، ئه‌لیره‌زا یاقوبی، ماوه‌ش سڵیمانپور، په‌ریوه‌ش مه‌لکشاهی، ئه‌حمه‌د عه‌زیزی، ئه‌سه‌د چراغی وکاوه‌ خوسره‌وی و فره‌ی تر هاتونه‌ته‌ مه‌یدان و به‌ خوێندنه‌وه‌ی قۆڵی خۆیان له‌ سه‌ر ئه‌ده‌بیاتی جیهان و ئیران، بزووتنه‌وه‌یه‌کی تازه‌ی ئه‌ده‌بیان ده‌ست پێ کردووه‌ و پرۆسه‌یه‌کی گه‌وره‌ی شێعرییان وه‌رێ خستووه‌.ئه‌م بزووتنه‌وه‌ ئه‌ده‌بیه‌ له‌ مێژووی وێژه‌ی کوردی خواروو دا بێ وێنه‌یه‌.

ده‌بێ بڵێم که‌ شێعری کوردی خواروو رۆژ له‌ دوای رۆژ له‌ گه‌شه‌سه‌ندن دایه‌ له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که‌وتووه‌ته‌ به‌ر هێرشی فیکری، فه‌رهه‌نگی وزمانی فه‌رمی وڵاتی نێوخۆ. ئه‌و به‌شه‌ له‌ شاعێرانی وڵاته‌که‌مان به‌ نوسین و بڵاو کردنه‌وه‌ی به‌رهه‌مه‌ به‌ نرخه‌کانی خۆیان سه‌رنجی ئه‌ویندارانی تینووی شێعری کوردییان بۆ لای خۆیان ڕا کێشاوه‌.

جێگای باسه‌ ئه‌م ڕه‌وته‌ ئه‌ده‌بیه‌ له‌ نێو چینی خوێنده‌وار به‌ تایبه‌ت خوێندکارانی کورد له‌ زانکۆه‌کانی ئێران ده‌نگدانه‌وه‌ی باشی په‌یدا کردووه‌،به‌ جۆرێک که‌ زۆریک له‌ خوێندکاران ئه‌ورۆ بڕوانامه‌ی خوێندنه‌کانیان له‌ سه‌ر زمان،فه‌رهه‌نگ وئه‌ده‌بی کوردی ده‌نوسن.ئه‌وان ده‌یانه‌وێ به‌و کاره‌یان ببنه‌وه‌ خاوه‌نی ناسنامه‌ی بۆمی و نژادی خۆیان.

شاعێرانی لاو وه‌ک خواستێکی ده‌روونی کۆمه‌ڵایه‌تی چاو له‌و پرۆسه‌ شێعریه‌ ده‌که‌ن و به‌ بێ باڵپشتی مادی و مه‌عنه‌وی هیچ که‌س و لایه‌نێک، کۆڕ و کۆبوونه‌وه‌ی ئه‌ده‌بی پیک دێنن وبه‌رهه‌مه‌کانی خۆیان چاپ و بڵاو ده‌که‌نه‌وه‌. به‌ڵام به‌ داخه‌وه‌ گۆڤارو رۆژنامه‌و کتێبخانه‌ ناوخۆییه‌کان له‌ کرماشان و ئیلام تا ئێستا ده‌ستی یارمه‌تی و پشتیوانیان بۆ درێژ نه‌کردوون، تاکوو زیاتر به‌ کاره‌کانیان دڵگه‌رمتر بن. ئه‌وان ناچار ده‌بن له‌ سه‌ر حیسابی خۆیان به‌رهه‌مه‌کانیان چاپ و بڵاو بکه‌نه‌وه‌و بۆ خۆشیان به‌ سه‌ر خوێنه‌راندا دابه‌شیان که‌ن.

شێعری شاعرانی کوردی خواروو به‌ ده‌ر له‌ ئارمان، ئاتوفه‌، هه‌ست، هیزر و په‌یامی ئینسانی نیه‌ و نێوه‌رۆکی شعره‌کانیان پڕه‌ له‌ خوڕه‌ی هه‌ستی خاوێن و گوزارش له‌ دیارده‌ جۆراو جۆره‌کانی نێو کۆمه‌ڵگاو دونیایی ئه‌ورۆی ده‌کات.

په‌رته‌و کرماشانی شاعیری ناوداری کرماشان که‌ له‌ نیو خه‌ڵک دا به‌ شاعیری شێعری غه‌زه‌ڵ به‌ ناوبانگه به‌ شێعری (ئه‌رمه‌نی) ناوبانگی ده‌رکرد و بوو به‌ خۆشه‌ویستی کۆری مه‌ستان و ئه‌ویندارانی وێڵی باده‌و جوانی. په‌رته‌و به‌ ڕاده‌یه‌ک زمان خۆش و ڕه‌وان بێژه‌ که‌ خوێنه‌ر به‌ جارێک گیروده‌ و شه‌یدای شێعره‌کانی ده‌بێ و وه‌ک گۆرانی له‌ به‌ریان ده‌که‌ن. په‌رته‌و دیوانێکی چاپ و بڵاو بووه‌ته‌وه‌ به‌ ناوی (کوچه‌ باغیها).

په‌رته‌و له‌ شێعره‌کانی دا په‌نا ده‌باته‌ به‌ر باده‌و سه‌رمه‌ستان و باری ده‌روونی خۆی هه‌ڵده‌رێژی وخه‌فه‌ت وکوڵی گریان له‌ دڵ ودیده‌ ده‌تارێنێ. په‌رته‌و میلکانی خۆی کرماشانی خۆش ده‌وێ و حه‌ز ناکا به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک وێران بێ. ئه‌و پێی وایه‌ به‌ بێ کرماشان جێگایه‌کی دیکه‌ شک نابات بیکات به‌ ماڵ بۆ خۆی و شێعره‌کانی. په‌رته‌و ناتوانێ به‌ دوور له‌ چاوه‌کانی ئه‌رمه‌نی شێعر بڵێ، ئاخر ئه‌رمه‌نیه‌که‌ی ئه‌و له‌ کرماشانه‌ ، بۆیه‌ ده‌ڵێ:

کرماشان دیار عشقه‌ خاپوری نه‌که‌ین
خه‌ڕگ کوره‌ بنیشم خاک و ئاوم هه‌ر یه‌سه

جه‌لیل ئاهه‌نگه‌رنه‌ژاد وه‌ک یه‌کێک له‌ شاعێرانی دیاری ئه‌م ره‌وته‌ ئه‌ده‌بیه‌، به‌ نوسینی دوو کۆمه‌ڵه‌ شێعر به‌ زاراوه‌ی شێرینی که‌ڵهۆڕی به‌ ناوه‌کانی (نه‌رمه‌واران) و (ته‌مته‌مه‌لیولان) ، ئه‌و گومانه‌مان لا ناهیڵێ که‌ کوردیی خواروویش وه‌ک هه‌ر یه‌ک له‌ زاراوه‌کانی‌ تری کوردی ده‌کرێ ببێته‌ زمانی شێعرو نوسین.

ئاهه‌نگه‌رنژاد له‌ شێعرکانی دا زاراوه‌ی دایکی خۆی ده‌کاته‌ ئه‌ستێره‌و دابه‌شی ده‌کا به‌ سه‌ر ئه‌ویندارانی شێعری کوردی که‌ڵهۆڕی و به‌و جۆره‌ ماڵه‌کانمان سه‌ر سه‌وز ده‌کات.

وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌ڵێ:

ئه‌گه‌ر هه‌ساره‌ به‌ش بکه‌ی له‌ ماڵ هه‌رچی ئاشقه‌
له‌ ژیر باڵ ئاسمان هه‌میشه‌ سه‌ر سه‌وزه‌ ماڵمان


عه‌لی ئوڵفه‌تی به‌ نوسینی کۆمه‌ڵه‌ شێعری گه‌رمه‌ شین توانی ئه‌وه‌نده‌ی تر سه‌رنجی خه‌ڵک بۆ لای زاراوه‌ی کوردی خواروو راکێشێ. شێعره‌کانی نێو ئه‌م دیوانه‌ به‌ شێوه‌ی کلاسیک نوسراون.

ئوڵفه‌تی ده‌ڵێ:

له‌ نێو شاعیرانی کوردی باشووری که‌متر کار له‌ سه‌ر شێعری تازه‌ ده‌کرێ.

یان ده‌ڵێ:

ئه‌ده‌بیات بۆ من وه‌ک ئه‌رکێکی ئینسانیه‌ و ده‌بێ له‌ خزمه‌تی خه‌ڵک دابێ بۆ ئه‌وه‌ی له‌و رێگایه‌وه‌ خه‌ڵک عاشقی زمانه‌که‌ی خۆیان بن.

ئوڵفه‌تی ده‌ڵێ:

گه‌رمه‌شین دیاریێکه‌ بۆ ژنان پیاوانی ئێڵ، بۆ خه‌م و شادیه‌کان، بۆ ڕابردوو داهاتووم. بۆ داهاتووێک که‌ زۆر سڵاوی لێ ده‌که‌م. من رابردووم خۆش ده‌وێ له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ته‌واوکه‌ری داهاتۆمه‌.

ئوڵفه‌تی له‌ ئه‌ده‌بیات دا حه‌زی له‌ ڕاستیه. وه‌ک خۆی ده‌ڵێ له‌ به‌ر نا مێهره‌بانی رووی له‌ ئه‌ده‌بیات کردووه‌ و شێعر به‌ تایبه‌تی و ئه‌ده‌بیات به‌ گشتی به‌ وڵاتی هزری خۆی ده‌زانێ.



سه‌عید عه‌باده‌تیان به‌ دوو شێوه‌ ده‌نووسێ: شێعری کلاسیک و شێعری نوێ.

عه‌باده‌تیان ده‌ڵێ:

من زاده‌ی شێعرم. له‌ نێو شێعرو له‌ بیرچۆونه‌وه‌ دا نازانم ملوانکه‌ی گه‌رده‌نی کام په‌ریزاده‌م دزیوه‌ که‌وا سزای کۆچیان به‌ سه‌ردا سه‌پاندووم. ئه‌و هه‌روه‌ها ده‌ڵێ. وڵاتی من زمانی منه‌. وڵاتێک که‌ ئاوێته‌ی ده‌ردوو شادیه‌.

ڕه‌زا جه‌مشیدی شاعیری خه‌یاڵناسک یه‌کێکی دیکه‌ له‌ شاعیره‌ هه‌ڵسۆڕ و به‌رچاوه‌کانی نێو ئه‌م ڕه‌وته‌ تازه‌یه‌یی شێعری کوردی خوارووه‌. ناوبراو تا ئێستا سێ کۆمه‌ڵه‌ شێعری به‌ زاراوه‌ی کوردی که‌ڵهۆڕی چاپ و بڵاو بوه‌ته‌وه‌. ره‌زا جه‌مشێدی زۆر ساده‌ شێعر ده‌نوسێ به‌ڵام شێعره‌کان پڕن له‌ واتای جوانی هونه‌رمه‌ندانه‌. ئه‌و له‌ شێعره‌کانی دا هه‌رده‌م چاوه‌شاره‌کی له‌ گه‌ڵ ئاسمان، مانگ، خۆر و ئه‌ستیره‌ دا ده‌کات و به‌و زمانه‌ له‌ گه‌ڵ دوڵبه‌ره‌که‌ی خۆی ڕازوو نیاز ده‌کات و له‌ سه‌یرانه‌که‌ی سه‌ر سراو و له‌ گه‌ڵ کێژه‌ چاو شینه‌که‌ی ده‌شتی زه‌هاو ژوان ده‌به‌ستێ.

کاوه‌ خوسره‌وی شاعیری لاو به‌ دوور له‌ زێدو مه‌کانی خۆی به‌ زاراوه‌ی شیرینی که‌ڵهۆری شێعر ده‌ڵێ. جێگای باسه‌ ناوبراو کۆمه‌ڵه‌ شێعرێکی چاپ وبڵاو بوه‌ته‌وه‌ به‌ ناوی وڵات. کاوه‌ یه‌کێک له‌و شاعیرانه‌یه‌ که‌ زۆر زوو ده‌ستی دایه‌ نوسینی شێعری نوێ به‌ زاراوه‌ی که‌ڵهۆڕی. له‌ شێعره‌کانی دا ده‌ردی دووری و خۆزگه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ زێد و نیستمان و هه‌روه‌ها جۆرێک له‌ به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ی له‌ سه‌نگه‌ری ئازادی دا دژ به‌ داگیرکه‌رانی وڵاته‌که‌ی به‌ دی ده‌کرێ.

شێعری هاوچه‌رخی کوردی خواروو له‌ گه‌ڵ دونیایه‌کی تازه‌ رووبه‌رووبووه‌ته‌وه‌.دونیایه‌ک که‌ پێ ده‌ڵێن دونیایی مودڕن و ته‌واوی ده‌وروبه‌ره‌کامانی له‌ خۆی گرتووه‌.ئه‌گه‌ر له‌ ئاوێنه‌ی شێعری ئه‌وڕۆی دا ته‌ماشای دونیا بکه‌ین، ده‌ردوو ژانی گه‌وره‌ی مرۆڤ به‌ باشی هه‌ست پی ده‌که‌ین.دونیایه‌ک که‌ ئاوێته‌ی گریان و خه‌نده‌ی شیرینه‌.شاعیرانی ده‌یه‌یی هه‌فتاکان چیدیکه‌ له‌ بازنه‌یه‌کی سونه‌تی و ئه‌ستووره‌یی دا به‌ ساده‌یی شێعر نانووسن،به‌ڵکۆ عاشقانه‌ له‌ گه‌ڵ دونیایی شێعری هاوچه‌رخ دا مامه‌ڵه‌ ده‌که‌ن.

بۆ ئه‌وه‌ی تاراده‌یه‌ک به‌ فه‌زای هه‌ست و خه‌یاڵی شاعیرانی ئه‌وڕۆی کوردی خواروو ئاشنا بین، به‌ پیویستی ده‌زانم چه‌ند نمۆنه‌یه‌ک له‌ شێعره‌کانیان بخه‌مه‌ به‌ر دیده‌ی خوینه‌رانی خۆشه‌ویست.

بوومه‌ خڕ چه‌وه‌یلد!
په‌ڕته‌و کرماشانی

بڕشن دواره‌ بڕشن، ساقی دڵم که‌واوه‌!
شیتم که‌ تا نه‌زانم! زانستم عه‌زاوه‌!

بڕشن دڵت خوه‌ش بو! ساقی ئه‌گه‌ر مردیمه‌
که‌س گیان وه‌ده‌ر نیه‌وه‌یدن، له‌ی ساڵ ناسه‌واوه‌

کوڵیامه‌و برشیامه‌، ئی ده‌رده‌ که‌س نیه‌زانی
ئه‌شکم له‌ تاو دیورید، هه‌م ئاگره‌ هه‌م ئاوه‌

گوونا وه‌ژیر زوڵفد، بیلا بکه‌ی خوه‌رئاوا
بوومه‌ خڕ چه‌ویلد! جاری چ وه‌خت خاوه‌!

ده‌ردم که‌س نیه‌زانی، داخ له‌ بیکه‌سی وه‌ خوه‌م
ته‌نیا چیو بکیشم، ئی گشته‌ نا حه‌ساوه‌

ئیوشم دڵم هه‌لاکه‌، تا ده‌س بنه‌یده‌ تالان
ئیوشی حه‌یاکه‌ په‌رته‌و! ده‌س له‌ی قسه‌یله‌ لاوه‌!‌

،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،

نازار ئاسمان که‌و

ڕه‌زا جه‌مشیدی

ترسم دواره‌ بوده‌ چه‌و، بیلا شه‌ویش بچوده‌ خه‌و
نازدار ئاسمان که‌و، ئیمشه‌و ئه‌ڕای چه‌ چید‌نه‌و

ده‌ردد وه‌ گیان مانگ و خوه‌ر، یه‌ی ڕوژ نه‌چیدن بی خه‌وه‌ر
هه‌رچی توای وه‌ بان سه‌ر،هه‌رچی توای وه‌ بان چه‌و

ماڵ تو هاله‌ ئاسمان، ئه‌ولاتره‌گ وه‌ که‌شکه‌شان
بویشه خودا بیلیده‌مان، وه‌ سای چه‌وه‌یل کاڵده‌و

هه‌م پرشه‌ پرش نورده‌، له‌ خوه‌ر شنه‌فتم سویرده‌
تو بویش کی پا خه‌سورده‌، تا گه‌ر قژی هه‌ڵکه‌نمه‌و

تا له‌ی هه‌نازه‌ تیه‌ده‌ بان، خه‌وه‌ر ره‌سیده‌ ئاسمان
مانگ و خوه‌رو هه‌ساره‌گان، چن تا خوه‌یان بشارنه‌و

سه‌ر گوڵ دار بایه‌مه‌ی، تو نه‌ فره‌ید‌و نه‌ که‌می
ئه‌زیز خاسه‌گه‌ی خوه‌می، چه‌ بود ئه‌گه‌ر بووه‌یده‌مه‌و

یه‌ هه‌مگه‌ گوڵ ها باوشد، یانه‌ خودا دایه‌ به‌شت
قسه‌یل خاس و خوه‌ش خوه‌شید، دواره‌ چرچگانه‌مه‌و

بیل شان بیه‌م وه‌ شان خوه‌د، بویشیدن وه‌ زوان خووه‌د
وه‌ گیان خوه‌م وه‌ گیان خووه‌د، سفره‌ی دڵم وه‌لاد خه‌مه‌و

سه‌یران سه‌ر سراو تونی، شیرینه‌گه‌ی په‌ڕاوو تونی
چه‌و که‌وه‌گه‌ی زه‌هاو تونی، ئه‌سپه‌ن ئه‌ڕای باڵات که‌مه‌و

هه‌نار خاون کاره‌گه‌م، سه‌ول باوه‌ یاره‌گه‌م
داوود که‌و سواره‌گه‌م، نه‌زریگ بیاتیای خووه‌زه‌و

به‌و ئی گوڵه‌یله‌ وابکه‌، وه‌هاری‌تر وه‌ پا بکه‌
ئه‌ی خوه‌ره‌ جاوه‌ جا بکه‌، ره‌ووژو بکه‌ تیریکه‌ شه‌و

پر له‌ خوسه‌یل که‌و که‌وم، سییه‌یلکی شه‌وم
گلاره‌ راسته‌گه‌ی چه‌وم، که‌ی دی دواره‌ تیه‌یده‌نه‌و

,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

واران

عه‌لی ئوڵفه‌تی



بوار واران له‌ ماڵان گه‌رمه‌شینه
سوارو سه‌ر سیواران وه‌یره‌ چینه‌

ده‌وار ئه‌ل دامه‌ تا دوشمن نه‌زانی
له‌ سه‌ر گونای نه‌مامان گوول خوینه‌

خودا هاوا له‌ ده‌س ئی ئاسمانه‌‌
له‌ پرشه‌ی خوین گه‌ڵای داران ڕه‌نگینه‌

هه‌زار خه‌رمان له‌ گیس بریاگه‌ لیره
چمان مه‌رگ ئه‌زیز بیستیونه‌

بوار واران هه‌لاجم هه‌ر خوه‌دی خوه‌د
هه‌ر خوه‌دی زانی چ ده‌ردی هاله‌ سینه

،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،‌



شه‌وه‌یل نه‌و

جه‌لیل ئاهنگرنژاد

شه‌ویل ئیره‌ بیله‌ جی هه‌ساره‌ به‌و بچیمنه‌و
سه‌حه‌ر له‌ ئی وڵاته‌ ده‌ی ئشاره‌ به‌و بچیمنه‌و

چه‌نیگه‌ ها له‌ شونمان چه‌ویل کاڵ عاشقیگ
گلاره‌که‌م، گلاره‌گه‌م،گلاره‌ به‌و بچیمنه‌و

ئڕا یه‌ک دواره‌ شیشه‌گان ده‌روه‌چ دڵد
نه‌پووشی وه‌ تووزو ته‌م په‌ژاره‌،به‌و بچیمنه‌و

له‌ ئیره‌ پایز ئاخری تمام ڕوژه‌کان کوشی
ره‌فیق ئه‌و وڵاته‌ هه‌ر وه‌هاره‌ به‌و بچیمنه‌و

ئه‌را یه‌گ شه‌ویل نه‌وو له‌ بانیان توو پا بنه‌ی
تمام جاده‌گان چڕن، دواره‌ به‌و بچیمنه‌و

،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،

سه‌عید ئه‌باده‌تیان



هه‌نای
هه‌ساره‌ی هه‌ڵای
یه‌کی زای
هه‌نای هه‌ساره‌ی ئاوا بود
یه‌کی مری
وه‌ ئه‌و هه‌ساره‌ که‌ له‌ دویر دویر
گاجار مرید
گاجار ترویسکه‌ی بێ نز دیری
ئه‌وه‌ منم
نه‌ مردمه‌
نه‌ ژیه‌م

،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،

په‌ریوه‌ش مه‌لکشاهی

له‌ هوز بی که‌سه‌یل بی نیازم
فه‌ڵه‌ک داخ فره‌یی کرده‌ جیازم

تونی نازم نه‌کیشایدو چمانی
له‌ گشت لاوه‌ که‌ ساده کار نازم

گلاراو کردموو نیه‌گری ستارم
توام چوی هه‌‌ور پایز بوارم

من داره‌ سه‌وزه‌گه‌ی باغ غه‌مت بیوم
له‌ بی ئاوی سزانی به‌رگ و بارم

،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،

مه‌هوه‌ش سڵیمانپوور

له‌ی ماڵ چووڵ بێ ده‌نگه، ته‌نیا مه‌نیده‌ داڵگه‌!
وه‌ به‌رزی هه‌ساره‌گان گه‌ورا مه‌نیده‌ داڵگه!‌

هه‌نای چه‌وم که‌فیدنه‌ نویر پڕ له‌ حه‌سره‌تد
ئویشم له‌ هه‌رچی خوزیه‌ وه‌ جا مه‌نیده‌ داڵگه!

له‌ ئی غه‌ریبی شه‌وه‌ فره‌ په‌شیوو دوینمه‌د
له‌ شاره‌گه‌ی په‌ژاره‌ هه‌م ئه‌ڕا مه‌نیده‌ داڵگه‌!

ئاگر وه‌ گیانه‌گه‌م مه‌نه‌! دی که‌م له‌ ته‌نیایی بناڵ!
شایه‌د له‌ حوزوور ئاسمان وه‌ جامه‌نیده‌ داڵگه

خه‌م و خوسه‌ له‌ کو تیوه‌نی پشت خه‌یاڵد بشکنی!
وینه‌ په‌ڕاوو بیستوین وه‌ پا مه‌نیده‌ داڵگه‌!

گوله‌م گوله‌م خوسه‌یلمان تیدن وه‌ پاپوس دڵد!
له‌ ئی که‌ویرو سه‌ختیه‌ ده‌ریا مه‌نیده‌ داڵگه‌!

،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،

شیعرێکی شاعیر ئه‌سه‌د چڕاغی:


ئه‌گه‌ر هه‌زار ساڵ سه‌رگه‌ردانم که‌ی
سه‌رگه‌ردان به‌ڕ بیاوانم که‌ی

وه‌ کرده‌ی خوه‌م په‌شیمانم که‌ی
ڕوژ له‌ شوون ڕوژ په‌ریشانم که‌ی

دڵم بشکنی دڵ گرانم که‌ی
بێ ماوا و مه‌نزڵ بی مه‌کانم که‌ی

زڵم له‌ لیم بکه‌ی مختاج نانم که‌ی
جوور زه‌ویله‌رزه‌ ژیربانم که‌ی

شکنجه‌م بکه‌ی تیروارانم که‌ی
مه‌حاڵه‌ دڵسه‌رد وه‌ کوردستانم که‌ی

،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،،

دیوره‌ووڵاتی

کاوه‌ خوسره‌وی
دیوره‌ووڵاتی
ده‌ردێکه‌ بێده‌رمان،
خه‌مێکه‌ بێپایان.
من له‌ به‌ین ئی ده‌رده‌ و خه‌مه‌،
مه‌لێکم بێباڵ،
ئنسانێکم بێ ناو،
هاوارێکم بێ ده‌نگ،
کانییکم بێ ئاو.

هیوادارم، خه‌ڵکانی شاره‌زا و به‌ توانا له‌ بواری زمان و ئه‌ده‌بیاتی کوردی خواروو، لێکوڵینه‌وه‌ی قوڵتر و هه‌مه‌لایه‌نه‌تر له‌و باره‌یه‌وه‌ بکه‌ن. لێکوڵینه‌وه‌ له‌ سه‌ر شیعری خوارنگ، ته‌نیا سود به‌ ئه‌ده‌بیاتی ئه‌و ناوچانه‌ ناگه‌یه‌نێ به‌ڵکو خزمه‌تێکه‌ به‌ ئه‌ده‌بی ته‌واوی کوردستان و مرۆڤایه‌تی.


سه‌رچاوه‌کان:
شامی کرماشانی، چه‌پکێ گوڵ
سه‌دیق سه‌فیزاده‌ بۆره‌که‌یی، مێژووی وێژه‌ی کوردی (به‌رگی یه‌ک و دوو)
شێخ عبدالمؤمنی مه‌ردۆخی (کۆکه‌ره‌وه‌) و ئه‌نوه‌ر سوڵتانی (ساخکه‌ره‌وه‌)، که‌شکۆڵه‌ شیعری شیعری گۆرانی
جلیل ئاهنگرنژاد، ته‌مته‌مه‌لیولان
عه‌لی ئوڵفه‌تی، گه‌رمه‌شین
علیرضا خان، شعر کردی رکرت یا حرکت
//////////////////////////
Jamal Javanmiri 
سڵام یاران عەزیز. 
جەژن خاونکار لە گشت پیروز بوود.

وە ئاگادارییتان ڕەسنم کە ئێوارەێ ڕۆژ شەممە، لە بەرنامەێ زندە لە کاناڵ تیشک تیڤی وە بەشداری تلفوونی لە لاێەن حسین خەلیفە وە جمال جوانمیری لە سەر یارسان و جەژن خاونکار بەرنامەێک تاییبەت لە ساعەت ١٧.٠٠ وە وەخت ئۆروپاێ ناوەڕاس پێشکەشتان کریەت. ئۆمێد خۆازم لەی بەرنامە زندە کە وە مۆدەت ١ ساعەت وەڕیوە چۆت وە پرسیار، پێشنەهاد کردن بەشدار ئی بەرنامە بیین.

بەشدارییتان جێ شانازییە.
حۆرمەتم قەبوول بکەن.
جمال جوانمیری
لە نروێژ
/////////////////////////
کسب 3 مدال طلای جهانی توسط کونگ فو کاران کردستانی
تاريخ: ۱۳۹۰/۸/۲۲
کردپرس: ورزشکاران کردستان 3 مدال طلای رقابتهای جهانی کونگ فو را برای تیم ملی کشور بدست آوردند.
به گزارش خبرنگار کردپرس رقابتهای کونگ فو بزرگسالان قهرمانی جهان با شرکت 43 کشور دنیا طی روزهای 18 لغایت 20 آبان ماه جاری در شیراز برگزار شد و تیم ملی کونگ فو ایران با کسب 8 مدال طلا با اقتدار در جایگاه اول این رقابتها قرار گرفت.
افشین شیخ احمدی، امیررضا فیضی و حسین کرمی 3 کونگ فوکار کردستانی در قالب تیم ملی کشور به ترتیب در اوزان 72-85 و وزن آزاد مدال طلای این دوره از مسابقات را به دست آوردند.
همچنین 2 ورزشکار ایلامی نیز در قالب تیم ملی به نامهای قاسم شاه کرم و محمد صادق شعبانی در اوزان اول و دوم 2 مدال طلای ارزشمند این دوره از رقابتهای جهانی را کسب کردند.
5 وزشکار کُرد کشور با کسب 5 مدال طلا، افتخاری ماندگار را برای ورزش کشور و استانهای کردستان و ایلام به ارمغان آوردند.
گفتنی است باقر محمدی مربی کردستانی و سعید شعبانی مربی ایلامی دو مربی توانمند کشور به عنوان مربیان تیم ملی کونگ فو ایران در این قهرمانی نقش بسزایی داشتند.

/////////////////////////////


 
لاوه لاوه

رووڵه تو وەچگەی پەڵەنگ و شێـری
ده وێنـــەی هــەردگ فريه دەلێــری
هانای وەچگه شێر، شێرەگەی زەردم
ڕووڵــەی ڕووژ تەنگ، جەنگ و نەبەردم
ئی سەرزەمينه، چەمەڕێ تونه
وڵات ويرانــەس وەختێ بێ تونه
تا ڕووژ مـــردن خاكـــت بپـــەرەس
تووزێ دەی خاكه هەرگز نەيت ده دەس
ڕووڵه وريا بوو، سەواد يای بگر
ئەر برات كوشيا، تو بای جای بگر
ڕووڵه قەڵەمت دەجی شمشێره
نيشێ ده وێنەی چەنگاڵ شێره
مەشخ و سەرمەشخت، نام نيشتمان‌
نيشــتمانەگـــــەی عەزيزتـــر ده گيــــان

ئيـــــلام – ۱۳۷۸
ئيـــــرەج خاڵســــی


//////////////////////